algemene vragen
Het huidige curriculum stamt nog uit 2006 en is voor leraren niet concreet genoeg, waardoor het te weinig handvatten biedt. Ook is het programma te vol. Er is behoefte aan een actueel curriculum met een heldere opdracht aan het onderwijs: wat leerlingen moeten echt kennen, kunnen en ervaren. Daarnaast sluiten de kerndoelen, de examenprogramma’s en het Referentiekader Taal en Rekenen onvoldoende op elkaar aan. Dit leidt tot onduidelijkheid over wat er aangeleerd moet worden en wat niet, waardoor de basisvaardigheden van leerlingen verder onder druk komen te staan. Leerlingen lopen tegen drempels aan bij overgangen in het onderwijs. Tot slot is er in Nederland al lange tijd behoefte aan het verduidelijken van de inhouden van burgerschap en digitale geletterdheid. Daarom actualiseert SLO in opdracht van het ministerie van OCW het curriculum, samen met het onderwijsveld (leraren, vakexperts, curriculumexperts, wetenschappers en onderwijsorganisaties).
SLO is in 2022 gestart met de actualisatie van de vier basisvaardigheden: Nederlands, rekenen en wiskunde, burgerschap en digitale geletterdheid. Dit was een politieke keuze, omdat er veel aandacht is voor de versterking van de basisvaardigheden. Want basisvaardigheden moeten structureel goed omschreven staan in het curriculum. De minister van po en vo gaf SLO in het voorjaar van 2023 de opdracht om ook te starten met de actualisatie van de vijf overige leergebieden. Dat zijn bewegen en sport, kunst en cultuur, mens en maatschappij, mens en natuur en moderne vreemde talen. Ieder kerndoelenteam ontwikkelt in ongeveer 12 maanden een set conceptkerndoelen voor dat leergebied.
Nadat de kerndoelenteams dat hebben opgeleverd, start SLO met de volgende fase: het beproeven op bruikbaarheid in de onderwijspraktijk. Scholen geven dan feedback op de conceptkerndoelen. De opbrengsten van deze fase worden verwerkt in de definitieve conceptkerndoelen.
Meer weten? Bekijk de infographic. Daarin vind je tijdlijnen en meer informatie over iedere fase.
De conceptkerndoelen zijn geordend in negen leergebieden. Hoe scholen de kerndoelen onderwijzen en binnen welke leergebieden of vakken dat gebeurt, kunnen de scholen zelf beslissen. De nieuwe generatie kerndoelen beschrijven in ieder geval waar leerlingen mee in aanraking moeten komen, welke inspanning er van hen wordt verwacht met het oog op kennis en ervaringen en wat ze uiteindelijk moeten beheersen.
Ieder leergebied kreeg een eigen kerndoelenteam voor de ontwikkelfase. Elk team bestond uit leraren po, leraren onderbouw vo, vakexperts, curriculumexperts en een onafhankelijke procesregisseur. In een jaar tijd werkten zij stap voor stap toe naar conceptkerndoelen.
Ieder team werkte daarbij samen met een advieskring, bestaande uit vertegenwoordigers van vakverenigingen, opleidingen en relevante maatschappelijke organisaties. De advieskring gaf gedurende dit traject feedback op de conceptkerndoelen.
Daarnaast gaf een klankbordgroep specifieke onderwijsbehoeften het team advies over de haalbaarheid en herkenbaarheid van de kerndoelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Met de adviezen van de advieskring en de klankbordgroep scherpte het team de conceptkerndoelen verder aan. Op die manier hebben we conceptkerndoelen ontwikkeld die breed gedragen worden door het onderwijsveld. De conceptkerndoelen worden definitief vastgesteld en vastgelegd in wetgeving, nadat deze in de onderwijspraktijk zijn beproefd op bruikbaarheid.
In de werkopdracht 2022 (PDF 200 kb) en de werkopdracht 2023 (PDF 3 mb) van het ministerie van OCW is vastgelegd waaraan de conceptkerndoelen moeten voldoen. Er zijn criteria opgesteld voor zowel de inhoud als voor het proces van totstandkoming van de conceptkerndoelen. SLO monitort op deze criteria waardoor er gedurende het traject inzicht wordt verkregen of aan die criteria wordt voldaan. Om de monitoring van de actualisatie van de kerndoelen goed te borgen, heeft SLO een monitoringsteam ingericht. Het programmateam Actualisatie Kerndoelen en Examenprogramma’s kan op basis van de monitoringsresultaten waar nodig bijsturen of extra acties ondernemen.
Je kunt je interesse om mee te doen aan de fase van beproeven kenbaar maken door te mailen naar actualisatiebeproeven@slo.nl, onder vermelding van ‘Interesse Fase van beproeven’.
Vakverenigingen hebben een actieve rol bij de actualisatie van de kerndoelen. Bij de werving en selectie van leden van de teams en als onderdeel van de advieskring van elk leergebied bij de toetsing van concept-tussenproducten. Omdat er een groot beroep wordt gedaan op de inzet van vakverenigingen stelt het ministerie van OCW een subsidie beschikbaar om dit te kunnen organiseren.
Ieder team had een advieskring met een vertegenwoordiging van de onderwijspraktijk. De advieskring gaf het team feedback en reflecteerde op de conceptkerndoelen. Het team kon de advieskring ook inzetten als zij extra expertise nodig hadden voor de ontwikkeling van de kerndoelen. Zo hebben we ervoor gezorgd dat er uiteindelijk conceptkerndoelen worden opgeleverd die gedragen worden door het onderwijsveld. Daarnaast kon het team gebruikmaken van de expertise van (vak)deskundigen.
Nederlands
Rekenen en wiskunde
Burgerschap
Digitale geletterdheid
Bewegen en sport
Kunst en cultuur
Mens en maatschappij
Mens en natuur
Moderne vreemde talen
De werkopdracht geeft aan dat geactualiseerde kerndoelen aan moeten sluiten bij actuele ontwikkeling in samenleving en onderwijs. Daarnaast dienen kerndoelen concreter te worden, zodat ze beter aangeven wat leerlingen moeten kennen en kunnen. Zowel toetsen in de klas als landelijke toetsen, zoals de doorstroomtoets en LVS-toetsen zullen waar nodig geactualiseerd worden. SLO betrekt daarom leermiddelenmakers en toetsmakers vanaf het begin bij de actualisatie.
De conceptkerndoelen bestaan uit aanbodsdoelen (gericht op de school) en beheersings- en ervaringsdoelen (gericht op de leerling). Ze beschrijven de inhouden van het onderwijs in termen van kennis, vaardigheden en houdingen en bevatten een zogenaamde doelzin en uitwerking. Hiermee wordt de opdracht aan de school concreter geformuleerd en wordt duidelijk omschreven wat iedere leerling eind groep 8 en aan het eind van de onderbouw in het voortgezet onderwijs moet kennen, kunnen en ervaren. Deze doelen gelden eveneens voor alle leerlingen in het (voortgezet) gespecialiseerd onderwijs met het uitstroomprofiel vervolgonderwijs.
De huidige kerndoelen zijn ruim en globaal beschreven, waardoor ze leraren nauwelijks houvast geven. De nieuwe conceptkerndoelen zijn daarom concreter geformuleerd. Ze kennen bovendien een vaste opbouw. Elk kerndoel begint met het doel op hoofdlijnen. Deze doelzin beantwoordt drie vragen:
Onder elke doelzin staat een uitwerking, onder het kopje ‘het gaat hierbij om’. De doelzin en deze uitwerking zijn een logisch, consistent en afgebakend geheel, en vormen het wettelijke doel. Tot slot is bij ieder doel nog een inhoudelijke toelichting gegeven. Onder het kopje ‘te denken valt aan’ staan voorbeelden van toepassingen of mogelijke contexten waarbinnen aan het doel kan worden gewerkt. Deze toelichting is voorbeeldmatig en het is geen onderdeel van de formele kerndoelen. Een leraar kan dus zelf invulling geven aan de manier waarop er aan het doel wordt gewerkt.
We hebben definitieve conceptkerndoelen ontwikkeld voor het primair onderwijs, de onderbouw van het voorgezet onderwijs en het (voortgezet) gespecialiseerd onderwijs. Daarnaast is ervoor gekozen om bij een aantal kerndoelen ook aanvullende kerndoelen en/of uitwerkingen voor leerjaar 3 van havo en vwo te formuleren, als een goede doorstroom naar de bovenbouw havo en vwo hierom vraagt.
Ja, ook met deze conceptkerndoelen blijft er ruimte voor de eigen schooldoelen. De totale set conceptkerndoelen beschrijft inhouden voor ongeveer 70% van het totale curriculum. Dat betekent dat er ruimte blijft voor iedere school om te bepalen waar zij extra accenten willen leggen en hoe zij de beschikbare onderwijstijd willen verdelen over de leergebieden. Dat kan per school, populatie en context verschillen. Het landelijk curriculum moet ook ruimte laten om aan eigen doelen te werken en de schoolidentiteit vorm te geven.
Wanneer de kerndoelen wettelijk vastgesteld zijn, gelden deze doelen voor alle scholen in Nederland. Dat betekent dat in principe alle leerlingen hiermee te maken krijgen. Keuzes over de inrichting, didactiek en pedagogiek van onderwijs blijven natuurlijk aan scholen zelf.
Voor leerlingen die zeer moeilijk lerend zijn of een meervoudige beperking hebben, ontwikkelt SLO functionele kerndoelen. Het gaat hier ook om de leerlingen die uitstromen naar de arbeidsmarkt en dagbesteding. Functionele kerndoelen zijn praktijkgericht en gericht op relevantie voor werk/dagbesteding en een passende plek in de maatschappij. Functionele kerndoelen gelden als streefdoelen. Een school kan een beredeneerd onderwijsaanbod samenstellen afgestemd op het leerpotentieel van de leerling.
Tijdens de fase van beproeven wordt geïnventariseerd wat scholen en leraren nodig hebben om met de geactualiseerde kerndoelen te kunnen werken. SLO zal in ieder geval leerlijnen en andere ondersteunende materialen uitwerken en opleveren. Het ministerie van OCW onderzoekt o.a. met SLO onderzoeken welke ondersteuning scholen nodig hebben bij de verdere implementatie.
De werkopdracht geeft aan dat geactualiseerde kerndoelen aan moeten sluiten bij actuele ontwikkeling in samenleving en onderwijs. Daarnaast dienen kerndoelen concreter te worden, zodat ze beter aangeven wat leerlingen moeten kennen, kunnen en ervaren. Dit betekent dat de methodes waar nodig geactualiseerd zullen worden. SLO betrekt daarom leermiddelenmakers vanaf het begin bij de actualisatie en informeert hen van de ontwikkelingen per leergebied. Het blijft de verantwoordelijkheid van de school om de kerndoelen te realiseren, ongeacht welke methode daarbij wordt gebruikt.
De onderwijsinspectie houdt toezicht op scholen op basis van de wet. Kerndoelen staan ook momenteel al in de wet. In die zin verandert er niets in het toezicht. Alleen de inhoud van de kerndoelen waarop het toezicht zich richt zal veranderen.
veelgestelde vragen digitale geletterdheid
SLO vindt het belangrijk dat de actualisatie van de kerndoelen voor het primair onderwijs, de onderbouw van het voortgezet onderwijs en het (voortgezet) speciaal onderwijs op een verantwoorde wijze gebeurt. Voor digitale geletterdheid werd daarom een team samengesteld. Dit team bestaan uit: leraren po, leraren onderbouw vo, vakexperts, curriculumexperts en een procesregisseur. Stap voor stap werken zij samen toe naar conceptkerndoelen. Ook kreeg ieder team een advieskring, die bestaat uit een vertegenwoordiging van de onderwijspraktijk. Lees meer over wat de advieskring doet en welke organisaties in de advieskring zitten.
Daarnaast geeft de klankbordgroep specifieke onderwijsbehoeften het team advies over de haalbaarheid en herkenbaarheid van de karakteristiek en de kerndoelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften.
Het actualisatieteam kerndoelen digitale geletterdheid kan naast de advieskring ook experts op persoonlijke titel raadplegen, zoals (vak)deskundigen en hoogleraren. Voor organisaties als het CITO, CvTE en leermiddelenmakers worden aanvullende bijeenkomsten, zoals gesprekstafels, georganiseerd.
Scholen kunnen aan de hand van diverse bronnen van SLO nu al aan de slag met digitale geletterdheid. Op het vakportal digitale geletterdheid vind je tips hoe je als school je visie op digitale geletterdheid bepaalt en hoe je je onderwijsaanbod daarop afstemt.
De Inspectie een nieuwe standaard (OP0) geintroduceerd. In deze nieuwe standaard Basisvaardigheden kijkt de Inspectie naar het curriculum voor Nederlandse taal, rekenen en wiskunde en burgerschap. De essentie van de standaard gaat om het feit of de school bewuste keuzes maakt in het plannen en uitvoeren van het curriculum op de basisvaardigheden. En op welke wijze de Inspectie dit terug ziet in de klas.
Omdat er tot op heden geen wettelijke opdracht aan scholen is voor digitale geletterdheid maakt digitale geletterdheid geen onderdeel uit van het toezicht / OP0.
De conceptkerndoelen Nederlands, rekenen en wiskunde en ook burgerschap worden niet meegenomen in de standaard OP0. Zolang de kerndoelen niet in wet- en regelgeving zijn vastgelegd hebben de doelen geen formele status. Pas na de invoeringsdatum (zie ook de vraag: Wanneer zijn deze nieuwe kerndoelen verplicht?) kan de Inspectie een school bevragen op het realiseren van de nieuwe kerndoelen.
Scholen zijn uiteraard wel vrij om de conceptkerndoelen al te gebruiken bij het versterken van het onderwijsaanbod en de uitvoering van het onderwijs, maar zijn hiertoe niet verplicht.
